بادبادک

مفهوم استعداد چیست؟

به طور کلی باید بگوییم استعداد دو خصیصه دارد:

ذاتی است و ما با آن به دنیا می آییم.

کمیاب است و تعداد افراد کمی آن را دارند. البته این به این معنی نیست که فقط افراد کمی با استعداد هستند. بلکه همه انسان ها با استعدادند و فقط موضوع استعداد آن ها با هم متفاوت است.

تعریف دیگری از استعداد این است:  استعداد یعنی یادگیری یک مهارت با صرف انرژی و زمان کمتر.

در نتیجه استعداد: “هر ویژگی ذاتی و خاصی که سبب می شود یک مهارت را با صرف انرژی و زمان کمتری یاد بگیریم استعداد است.“

به عنوان مثال شما و دوست تان همزمان در کلاس شنا ثبت نام می کنید. شما پس از چهار جلسه و دوست تان بعد از هفت جلسه شنا کردن را به خوبی یاد می گیرید. در واقع شما برای یادگیری شنا هم انرژی کمتری صرف می کنید و هم در مدت زمان کوتاه تری آن را یاد می گیرید. این نشان می دهد شما از دوست تان استعداد بیشتری در شنا کردن دارید.

کشف استعداد چگونه است؟

بسیاری واژه استعداد را با هوش، خلاقیت، مهارت، علاقه، دانش و توانمندی مترادف می‌دانند. برای مثال به فردی که در مدرسه یا دانشگاه نمرات خوبی می‌گیرد را با استعداد و به فردی که وضعیت درسی خوبی ندارد یا به درس خواندن بی علاقه است را بی استعداد می‌نامند.

در حالی که تمامی این تصورات اشتباه هستند. بسیاری توهم دارند که در یک زمینه با استعداد هستند. بسیاری هم در زمینه‌ ای استعداد دارند ولی خودشان این موضوع را قبول ندارند. بسیاری هم اصلا از اینکه در چه زمینه‌ ای استعداد دارند، یا استعداد شان چه فایده‌ ای می‌تواند داشته باش، بی اطلاع هستند.

پیش ‌تر گفته می‌ شد که هر فردی که IQ یا بهره هوشی بالایی داشته باشه در آینده هم می‌تواند موفق گردد و با تست IQ مشخص می‌شد که یک فرد استعداد دارد یا خیر! از تست IQ برای استعداد یابی و عامل موفقیت بهره می‌بردند.

در حالی‌ که IQ بالا تنها سه درصد در موفقیت افراد نقش دارد. بنابراین تنها با داشتن هوش بالا نمی‌توان یک پزشک موفق، یک مهندس موفق یا یک بازیگر موفق گردد.

عوامل گوناگونی در موفقیت افراد نقش دارند و یکی از شاخصه های موفقیت، شناسایی استعدادها و پرورش آن‌ ها می‌باشد. دو نفر با بهره هوشی یکسان استعداد های متفاوتی در زمینه ‌های گوناگون دارا هستند.

استعداد چه چیزهایی نیست؟

یکی از چالش ‌های بین روان‌ شناسان، متخصصان حوزه آموزش و یادگیری و حتی مردم عادی این است که:

کلمه استعداد گاهی معادل کلماتی مانند توانایی، هوش، مهارت، علاقه و پیشرفت تحصیلی به کار می‌رود.

ولی واقعیت این است که این کلمات و ویژگی‌ ها با استعداد تفاوت دارند.

تفاوت استعداد با توانایی

بین توانایی و استعداد تفاوت زیادی وجود دارد. در حقیقت شناسایی توانایی ‌ها، یکی از روش‌ های کشف استعداد است.

استعدادها بدون تلاش و صرف انرژی به توانایی تبدیل نمی ‌شوند.

بعضی از توانایی‌ ها با تلاش و تحمل فشار و تمرین زیاد ایجاد می‌شوند، در حالی‌ که فرد در آن ‌ها استعدادی ندارد.

تفاوت استعداد با هوش

در بعضی از منابع، استعداد و هوش معادل هم و به معنای دانش و توانایی فردی معرفی می‌شود.

در حالی ‌که، استعداد توانایی عملکرد فرد برای ارائه فعالیت‌ های متفاوت در محیط پیرامون فرد است، یعنی جنبه عملکردی دارد. اما هوش، درک سریع مفاهیم، واقعیت‌ ها و رویداد های پیرامون فرد است، یعنی جنبه ذهنی دارد.

استعداد ذاتی است ولی هوش را می‌توان با مطالعه، یادگیری و آموزش تقویت کرد. نکته مهم دیگر این است که افراد با ضریب هوشی یکسان، استعداد های متفاوتی دارند.

تفاوت استعداد با مهارت

با استعداد بودن به معنای داشتن مهارت نیست. استعداد با مهارت تفاوت دارد.

به قول ماری کوری: «زندگی برای هیچ ‌کس آسان نیست. باید پشتکار و از همه مهم‌ تر اعتماد به ‌نفس داشته باشیم. باید باور کنیم که هر یک برای انجام کاری استعداد داریم و آن کار باید انجام شود.»

استعداد به‌ صورت ذاتی در انسان‌ ها وجود دارد ولی مهارت نیاز به تمرین و ممارست دارد. برای کسب موفقیت، داشتن مهارت خیلی مهم ‌تر از داشتن استعداد است. استعداد فقط ممکن است فرد را سریع‌ تر و راحت‌ تر به هدف برساند، اما به ‌تنهایی باعث موفقیت نیست.

تفاوت استعداد با علاقه

علایق و رغبت‌های ما در انتخاب رشته تحصیلی یا شغل، لزوما نشان‌ دهنده استعدادهای ما نیستند.

به این معنا که ما در شغل خاصی استعداد نداریم، بلکه از استعدادهایمان برای موفقیت در مشاغل استفاده می‌کنیم.

در حقیقت استعداد یک مزیت است، ولی چیزی که واقعا باعث پیروزی و موفقیت می‌شود، پشتکار است.

تعریف استعداد در روانشناسی

همیشه بهترین جواب برای هر سوالی‌، نزد متخصصین است. روانشناس ها استعداد را به دو دسته تقسیم ‌بندی کردند:

استعداد های خاص: استعداد های خاص در موقعیت ‌های خاص ارزش دارند. مثلا استعداد موسیقی برای کسی که قصد دارد در موسیقی تخصص پیدا کند، اهمیت دارد.

استعداد های عمومی:  استعداد های عمومی در موقعیت ‌های مختلف با ارزش هستند. برای مثال استعداد کلامی در تدریس بیشتر از کشاورزی اهمیت دارد.

متخصصان از منظر های مختلف دیگری نیز به استعداد می نگرند و دسته بندی دیگری برای استعداد ارائه کرده اند.

آن ها استعداد ها را این گونه دسته بندی می کنند:

استعداد شناختی

توانایی بیشتری برای تمرکز بر مسائل گوناگون است. حافظه قوی، قدرت تجزیه و تحلیل، توانایی تمرکز، خلاقیت و … از جمله این نوع استعدادها هستند.

استعداد حسی

این نوع استعدادها مربوط به استفاده از حواس پنج گانه است. مثلا کسی که بویایی و چشایی خوبی دارد ممکن است استعداد بیشتری در آشپزی داشته باشد. البته این امر به طور صد در صد صادق نیست اما می تواند در درک استعداد افراد به ما کمک کند.

استعداد حرکتی

این نوع از استعدادها مربوط به چالاکی و قدرت بدنی می باشد.

اصول زندگی با شناخت استعداد چیست ؟

زندگی که تنها با شناخت قابلیت‌ ها و توانایی ‌ها حاصل می‌ شود. 3 اصل مهم زندگی با شناخت استعداد ها عبارتند از:

1)تکرار کردن

اصل اول این است اگر قصد دارید انجام کاری را جزو توانمندی‌ های خود قرار دهید، باید بتوانید آن را بارها و بارها به بهترین شکل ممکن تکرار کنید. در حقیقت توانمندی به معنای اجرای مداوم و تقریبا عالی یک فعالیت است.

برای مثال تصور کنید که قصد دارید در ورزش تکواندو به فردی حرفه ‌ای تبدیل شوید. اگر تنها هر چند وقت یک‌بار تمرین کنید و یا به این توانایی برسید که گاهی یک ضربه حرفه ‌ای بزنید، در این ورزش به موفقیت چندانی نخواهید رسید. برای رسیدن به موفقیت باید به ‌طور مکرر تمرین کنید تا تمام ضربات شما حرفه ‌ای شوند.

2)انتخاب زمینه‌ ای خاص

باید بدانید که مجبور نیستید تلاش کنید در همه زمینه‌ های زندگی ‌تان به فردی توانمند و عالی تبدیل شوید. همان‌ طور که موفق‌ ترین افراد دنیا در تمام زمینه ‌های زندگی‌ شان به توانمندی 100 درصد نرسیده و بدون شک نقص ‌هایی دارند.

بنابراین لازم است برای زندگی قدرتمند، تفکر برترین بودن و کمال‌ گرایی را در تمامی زمینه ‌ها از خود دور کنید و تنها به افزایش مهارت و اطلاعات خود در زمینه ‌ای که در آن استعداد بالایی دارید، بپردازید.

3)حداکثر رساندن توانمندی ‌ها

باید این تصور را کنار بگذارید که شناخت نقاط ضعف و رفع آن‌ ها شما را به موفقیت می ‌رسانند. البته این نکته به این معنی نیست که باید ضعف ‌های‌ خود را نادیده بگیرید، بلکه به این معنی است که بیش از توجه به ضعف‌ ها سعی کنید توانمندی‌ های خود را بشناسید و آن‌ ها را به حداکثر برسانید.

شما باید به اندازه ‌ای به نقطه ضعف ‌های خود توجه کنید تا به توانمندی‌ های خود آسیب نزنند و مانعی بر سر راهتان نباشند.

برای مثال اگر در بخشی از کارها‌ ضعف دارید، تنها کافی است به جای افزایش مهارت خود در آن حیطه از فردی کمک بگیرید که مهارت و اطلاعات کافی در اختیار دارد. با این کار می‌توانید زمان بیشتری را به افزایش مهارتی اختصاص دهید که در آن استعداد بالایی دارید. اگر تصمیم داشته باشید که مسئولیت تمام کارها را خودتان به عهده بگیرید، به نتیجه دلخواهتان نخواهید رسید.

راه‌های کشف استعداد

با کمک راهکارهایی که در ادامه به آن‌ ها می‌پردازیم، می‌توان به کشف استعداد در خود پی برد. این راهکارها عبارت‌اند از:

خود شناسی:

خود شناسی یعنی بررسی دقیق و کنکاش ویژگی‌ های شخصی. خود شناسی در کشف موضوع استعداد داشتن در موضوعات مختلف بسیار کمک‌ کننده است. شاید در ابتدا این موضوع سخت به ‌نظر برسد، اما ممکن است.

تجربه کردن:

کنجکاوی و تجربه فرصت‌ها و شرایط جدید و ناشناخته. تجربه‌های جدید در مقوله کشف استعداد، به نظر نیاز به انعطاف زیادی در مقابل تغییرات دارد.

پرسیدن از دیگران:

معلم ‌ها و مشاوران با تجربه، بهترین راهنما برای استعدادیابی و کشف استعداد هر شخص در زمینه‌ های مختلف هستند. آن ها به کمک تجربه‌ های زیادی که دارند از روی عملکرد هر فرد می‌توانند استعدادهایش را شناسایی کنند.

تست‌های روان‌شناختی و استعدادیابی:

به کمک تست ‌های روانشناختی می‌توان به‌ صورت عینی استعدادها را شناسایی و نام‌ گذاری کرد. حتی می‌توان با اجرای این تست‌ ها در جامعه آماری بزرگی افرادی که استعدادهای مشابه دارند را شناسایی کرد.

به‌عنوان ‌مثال:

آزمون تشخیص استعداد DAT

آزمون استعداد ترستون

آزمون دتروا

از تست‌ها و آزمون‌های دیگری نیز می‌توانیم برای سنجش، ارزیابی و شناسایی استعدادها استفاده کنیم.

استعداد یک موهبت الهی است، ولی به‌ تنهایی کافی نیست. در حقیقت استعداد بدون اراده و تلاش دستاوردی نیست که باعث موفقیت صد در صدی ما بشود. استعداد مسیر موفقیت را هموار و آسان می‌کند اما تا زمانی‌که در آن مسیر حرکت نکنیم، انتظار موفقیت بعید است.

ما برای رسیدن به هر هدفی باید نهایت تلاش خود را بکنیم و به صرف داشتن استعداد دست از تلاش برای رسیدن به موفقیت و هدف خود نکشیم. داشتن استعداد تلاش ما را مفید تر و هدفمند تر می‌کند.

 استعدادها ماندگار هستند؟

الگوی استعداد ها و توانایی ‌ها با اتصالات درون مغزتان تکرار می‌شوند و بدین ترتیب بعد از سن خاصی قادر نخواهید بود استعداد جدیدی ایجاد کنید. برای توضیح بیشتر و بهتر این موضوع باید توضیحات علمی درباره با عملکرد مغز بدانید.

مغز ما انسان ‌ها وارونه رشد می‌کند. به این معنی که بر خلاف دیگر اعضای بدن که در ابتدا کوچک بوده و به مرور زمان رشد می‌ کنند، مغز در ابتدا بزرگ بوده و به مرور کوچک و کوچک ‌تر می‌شود. عجیب‌ این است که با کوچک‌ تر شدن مغز، ما باهوش‌ و باهوش‌ تر می‌شویم.

در مغز ما رابطی به نام سیناپس، بین دو سلول مغزی وجود دارد که سلول‌ ها را قادر می‌ سازد با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. به زبان ساده‌ تر این سیناپس‌ ها هستند که استعداد های ما را شکل می‌دهند و بعد از سن خاصی نمی‌توانیم استعداد جدیدی در خود ایجاد کنیم.

از سن 3 تا 15 سالگی میلیاردها میلیارد از ارتباطات سیناپسی ایجاد شده در مغز و نیمی از شبکه ارتباطی را از دست می‌دهیم. در ادامه هر چه تلاش کنیم، نمی‌توانیم آن ‌ها را دوباره بسازیم. تنها می‌توانیم برای یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات در حافظه، سیناپس ‌های جدید ایجاد کنیم در نهایت برای یادگیری اغلب مهارت‌ ها نمی‌ توانیم بعد از اواسط نوجوانی تغییری در سیناپس‌ها ایجاد کن